MÜNEVVER YALIN

AJANDAMIZDAN İNCİLER / ŞUBAT

 

Seni kim çizebilir şubat yokuşu

Yalnız akşam dağınık olsun

 

Seni kim çizebilir şubat yokuşu

Bütün çizgileri bozuyorsun

Dört yılda bir 29 gün çeken yılın ikinci ayı ve kış ayının üçüncüsünden merhaba…

Arapça bir sözcük olan sanat sözcüğü “san’a” kökünden gelen “yapmak, üretmek anlamında yaratıcılığın ve hayal gücünün ifadesidir. İnsanın doğuşuyla başlamış ve dünya durdukça da var olacaktır...

Güçlü müşahede, derin bir sezgi, üstün bir tahlil ve terkip yeteneği ise bir sanatçının temel özelliğidir ki artık sıradanlıktan çıkmıştır sanatçı. Kendi kavramını yaratmıştır.

Şubat ayında kaybettiğimiz sanatçılarımızı rahmetle anıyor ve “ışıklar içinde uyusunlar” diyoruz.

Cenap Şahabettin, Şair, Yazar

Adile Sultan, Şair

Direktör Ali Bey, Yazar

Ali Ulvi Kuruca, Yazar

Beşir Fuad, Yazar, Gazeteci

Ahmet Kabaklı, Yazar

Bahtiyar Vahapzade,Şair, Yazar

Hüseyin Siret Özsever, Şair

Halit Fahri Ozansoy, Şair, Yazar

Ömer Bedrettin Uşaklı, Şair, Yazar

Tarık Buğra, Yazar

Orhan Asena, Şair, Yazar

Cemal Kutay, Yazar

Turgut Cansever, Yazar

Yaşar Kemal, Yazar

Doğan Cüceloğlu, Yazar

Tezer Özlü, Yazar

Nezih Demirkent, Gazeteci

 

RESSAM/KARİKATÜRİST: Cemal Nadir, İsmail Gülgeç, Malik Aksel, Mehmet Gün, Nejat Melih Devrim

MÜZİK: Ayhan Aydan, Aysel Gürel, Ahmet Gazi Ayhan, Barış Manço, Cem Karaca, Müzeyyen Senar, Muzaffer İlkar, Neriman Altındağ Tüfekçi, Selahattin Pınar, Saadettin Kaynak, Şerif Yüzbaşıoğlu, Şerif İçli, Teoman Alpay

SİNEMA/TİYATRO: Aytaç Arman, Bilge Olgaç, Gazanfer Özcan, Hayri Esen, Macide Tanır, Melih Gülgen, Nevzat Pesen, Neyyire Neyir, Salih Tozan, Süreyya Duru, Sırrı Gültekin, Tekin Akmansoy, Toygar Ateş, Yaman Okay, Yalçın Menteş, Vahi Öz, Yusuf Kurçenli      

    

CENAP ŞAHABETTİN   ( ELHAN-I ŞİTA / EVRAK-I EYYAM /TİRYAKİ SÖZLERİ )

Cenap Şahabettin; Tevfik Fikret ve H. Ziya Uşaklıgil’le birlikte Servetifünun’un (Edebiyat-ı Cedide) temel direklerdendir.

Çeşitli konularda pek çok eleştiriye maruz kalsa daTürk Edebiyatı’na yenilikler getirmiş, özgün şairimizdir.

ELHAN-I ŞİTA

Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş,

Eşini gaip eyleyen bir kuş

Gibi kar

Geçen eyyam-ı nevbaharı arar…

Türk edebiyatında “Kar ve Kış” deyince hemen Cenap Şahabettin’den “Elhan-ı Şita (Kış Ezgileri)”,  Ahmet  Muhip Dıranas’tan “Kar” ve Yahya Kemal’den “Kar Musikileri” isimli şiirler sıralanır.

Cenap Şahabettin, Elhan-ı Şita’da panteist bir bakış açısıyla kış mevsimini ve karın yağışını bir tablo gibi gözler önüne serer.

Şiirde sözcükler ve aruz, ahenk ve musiki ile örülürken yoğun imgelerle kış ve kar hayalimizde canlanır, hayat bulur.

Kış mevsimi gelmiş, karlar yağmakta… Önce ince ince sonra lapa lapa daha sonra da tipiyle savrulan ve yerde yığın yığın birikmiş karlar… Kar bazen eşini kaybetmiş bir kuş, bazen baharın müjdecisi bir kelebek… Kış imgeleriyle hüzün, bahar imgeleriyle ise mutluluk ifade edilir. Saadet ve hüzün şiirin iki ana temasıdır.

İstanbul’a ilk kar düşünce o gün matbuattaki gazete ve dergilerin birinci sayfasında Elhan-ı Şita şiiri neşredilirdi. Adeta ”kar”a hoş geldin dilekleriyle…

Cenap Şahabettin’in tabiat söyleminderealite azdır. İnsanın eksik olduğu, fantezili bir tabiattır bu. Dışaleme pembe camlı bir pencereden bakar gibidir şairimiz . Toprak hayal kurar, ağaçlar rüya görür, kuşlar ilkbaharın günlerini arar, semadan bir el konfetiler yeryüzüne saçar… Cenap Şahabettin’in şiirlerinde doğanın bir ruhu vardır.

Cenap Şahabettin mücadeleyi sevmez. Yaşamını da, söylemini de kendine ve zamanına göre güçlü hissettiği odaklardan yana tavır sergiler. Güç kimdeyse Cenap onun yanındadır. Bu değişken çizgisiyle zamanla aydın çevreden ve basın hayatından soyutlanır, ömrünün son günlerinde buruk ve yalnızdır. Bugünlerde Boğaziçi Üniversitesi’ne rektör atanmasıyla ilgili olarak gündemde olan “Paslıçiviler sökülürken gacır gucur sesler çıkarır.” Söyleyişi Cenap Şahabettin’e aittir. Öyküsü ise şöyledir: Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul Darülfünun öğretim üyelerinden biri olan Cenap; Büyük Taarruz’dan bir süre önce Mustafa Kemal ve arkadaşlarını sürekli eleştirdiği, onlara hakaret ettiği ve İngiliz himayesini savunduğu için beş öğretim görevlisiyle üniversitedeki görevinden uzaklaştırılır.

Muhafazakardır, dili sadeleştirmek isteyen kişileri alaycı bir üslupla eleştirir ve Arapça ve Farsçanın ağır terkipleriyle yüklü Osmanlıcanın fanatik savunucusudur. Dili o kadar ağırdır ki Ahmet Mithat Efendi tarafından anlaşılmazlıkla suçlanır.  Dekadanlar tartışmasında hedefteki ana kahramandır.

Dilde muhafazakarlığı savunması, dili sadeleştirme konusunda Milli edebiyatçılarla tartışması; önce İttihatçılar’ı ve Enver Paşa’yı tutması sonra onları eleştirmesi; Celal Paşa ile yakınlıklarının ticaret amaçlı menfaate dayanması; Mustafa Kemal ve Kurtuluş Savaşı ile ilgili ağır eleştirileri, Kurtuluş Savaşı’nın yönü belli olmadan önce Padişah’ın yanında yer alması,işgal kuvvetlerine karşı sempatizanlığı, daha sonra da Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlanmasıyla da tekrar Atatürk ve Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ne övgüler yağdırması; zaman zaman kadın hakları aleyhindeki yazıları yüzünden Cumhuriyet’in ileri gelenleri tarafından affedilmez. Falih Rıfkı Atay, Yakup Kadri gibi dönemin münevverleri Cenap’a karşı tavır alır. Cenap artık yalnızdır…

“Çehremi varsın o solgun seneler soldursun

Yeni yıldız gibi doğdukça güzel her akşam

Gençliğin böyle benimken kocamam, hiç kocamam

Ruhum, ölsem bile ben, sen yaşayan ruhumsun”

şiiri sade dille yazılan şiirlerinden biridir.

Abdülhak Hamit’ten sonra Türk şiirinde en büyük yenilikçi, sembolizmin temsilcisi; serbest müstezatı, Ahmet Haşim ile  başarılı bir şekilde uygulayan pitoresk ve panteist sanatçı, ses ve ahenk ustası…

Az ve öz söyleyerek atasözü niteliğindeki özdeyişleri ünlüdür, bunlar günümüzde de canlılığını korumaktadır; Cenap ,bu özdeyişleri TİRYAKİ SÖZLERİ ismiyle yayımlanır. 

“Talih bile deve gibidir. Önüne bir eşek düşmedikçe istediğimiz tarafa yürüyemez.”

“Hayat hiç şüphe yok ki komedyadır fakat içinde çoğumuz ağlarız”

“Gariptir, yükü çeken mandanın sesi hiç çıkmaz da kağnı inler”

“Kalp söze başlayınca akıl sağır olur”

 

ORHAN ASENA   (MASAL/KIT KANAAT/TOHUM VE TOPRAK/HÜRREM SULTAN)

Hekim, oyun yazarı, şair, Türk Edebiyatı’nın Shakespeare’i …

Mineli bir gök, çini bir toprak,

Ve bir minyatür gibi hatıran

Kaf dağları ardında… Uzak…

Akşam sıcak, gölgeli akşam…

Tiyatro eleştirmenlerince, oyunlarında kullandığı dil ve konuları nedeniyle Türk tiyatrosunun Shakespeare’i olarak kabul edilir.

1988’de Devlet Sanatçısı unvanına sahip olan Orhan Asena, Edebiyatçılar Derneği üyesi, Halkevlerinin kurucu üyesi, Türk Dil Kurumu, Türkiye Yazarlar Sendikası ve Uluslararası Tiyatro Enstitüsü üyesidir. Diyarbakır’da dünyaya gelen sanatçının, Ziya Gökalp baba tarafından akrabası, Cahit SıtkıTarancı ise kuzeni ve Şair Mehmet Tamer ise yeğenidir.

Sanatı DNA’larında taşıyan Orhan Asena, Edebiyat dünyasına önce şiirle girer, “Masal ve Kıt Kanaat” isimli iki şiir kitabı yayınlanır.

SİTEM

Sana değil gülüm, sana değil

Cevrindir seni böyle güzelleştiren.

Senden ne bir vefa umarım,

Ne derdime şifa umarım.

Dünya görüşü olarak Hümanist, Sosyalist ve Atatürkçüdür.

“İnsandan yola çıkılırsa topluma varılır. Toplumsal olan sanatın yolu, insandan geçer” diyerek oyun yazarlığının temel ilkesini belirler.

Tarihi konulu oyunlarında tarihten yola çıkmak yerine günümüzden ve günümüz insanının sorunlarından hareket eder. Tarihi olayları bugüne getirerek değil, günümüzün tarihteki izdüşümünü yakalayarak yazar.

Tarihi konuların yanı sıra kadın sorunları, aşk, Anadolu, devrim konularına da değinir.

Gılgamış’ın halkını korumak için Tanrılara meydan okuması, Tanrılara eşit olmanın verdiği gururun anlatıldığı oyun; TANRILAR VE İNSANLAR

İdealist bir devlet adamı olan Alemdar Mustafa Paşa’yı konu alan oyunu; TOHUM VE TOPRAK

Düşünceleri uğruna kurban edilen Mutasavvuf  Şeyh Bedreddin’in trajedisini anlatan oyun SİMAVNALI ŞEYH BEDREDDİN

Kanuni Sultan Süleyman’ın oğulları arasındaki taht kavgasını konu edinen oyunu YA DEVLET BAŞA YA KUZGUN LEŞE

Aydın ihtilaline önderlik eden Atçalı Kel Mehmet’in dramını aktaran oyunu ATÇALI KEL MEHMET

Şili Devlet Başkanı Salvador Allende’nin ölmesi ile sonuçlanan hükümet darbesi sırasında dışarıdaki insan avından kaçan yedi gencin hesaplaşma, tartışma ve çatışmalarının öyküsü olan oyun ŞİLİ’DE AV

Anadolu insanı ve sorunlarının anlatıldığı oyun TOROSLARDAN ÖTEYE eserlerinden bazılarıdır.

2002’den beri Diyarbakır’da Diyarbakır Devlet Tiyatrosu tarafından Orhan Asena anısına adını taşıyan YERLİ OYUNLAR FESTİVALİ düzenlenmektedir.

VEDA

Yıldızlar seyrekleşti, gök lime lime

Kırılmış bir dal gibi sallanır ümit

Elini son bir defa uzat elime

Ve sonra bana bakma güle güle git!

 

ÖMER BEDRETTİN UŞAKLI   (YAYLA DUMANI/DENİZ SARHOŞLARI/SARIKIZ MERMERLERİ)

Siyasetçi, bürokrat, şair (Anadolu Şairi)

Uşak’tan başlayan yaşam yolculuğu , babasının ve kendisinin mesleği nedeniyle hem çocukluğu hem yaşamı Anadolu, Rumeli ve Suriye’de geçer.

Bu göçer yaşam; şairi ilmek ilmek örerek besler, büyütür ve olgunlaştırır.

Köy hayatı, Anadolu’nun çağlayanları, portakal ve limon ağaçları, çamları, geçit vermeyen dağları…

Şiirlerini köy odalarında, dağ başlarında, çam ve meşe diplerinde yazar.

Antalya’da Manavgat Irmağı, portakal limon bahçeleri; Uşak’ta halıcı kızları, Ege’de tütün işçileri; Erzincan, Tunceli yöresinde Munzur Dağı; Çoruh’un azgın suları, Kütahya’da çiniler, Artvin’de denize geçit vermeyen dağlarını anlattığı şiirleriyle sanatçı sanki şiirlerle bir Türkiye haritası çizer.

Simge ve betimlemelerle hayalin ön planda olduğu Anadolu’dan değişik canlı görünümler çizer.

Neyi anlatırsa anlatsın, şiirin bu topraklardan bir ses ve öz taşıması gerektiğini söyleyerek şiirlerinde Anadolu coğrafyasını gözler önüne serer ve haklı olarak ANADOLU ŞAİRİ unvanını ona getirir.

Önce Faruk Nafiz Çamlıbel, Orhan Seyfi Orhon gibi hece geleneğiyle eserlerini verirken daha sonra izlenimci, simgeci üslubuyla çağdaş Fransız şiirinin özellikleriyle yoluna devam eder.

Ahmet Kutsi Tecer gibi bazı şiirleri bestelenmiştir.

Yıldızların Altında, Eğilmez Başın Gibi, Kapıldım Gidiyorum şiirleri Kaptanzade Ali Rıza Bey ve Cevdet Çağla tarafından  bestelenir.

Benim gönlüm sarhoştur

Yıldızların altında

Sevişmek ah ne hoştur

Yıldızların altında

                                 

Mavi nurdan bir ırmak

Gölgede bir salıncak

Bir de ikimiz kalsak

Yıldızların altında

Bu şiirin hikayesi ise şöyledir;

Şairimiz Manavgat’ta kaymakamlık yaptığı sırada bu şiiri yazar, şiirde geçen “Mavi nurdan ırmak” dizesi Manavgat Irmağı’nı betimlemektedir.

Bedrettin Uşaklı sevgilisiyle her zaman Manavgat Irmağı’nın kenarında buluşur, bir mavi nur olan ırmağın kenarında,yıldızların altında buse günah değilmiş şaire göre.

Bu şiiri ve şarkıyı bilenler için Manavgat Irmağı özel bir anlam taşır ve aşıklar bu geleneği devam ettirerek ırmak kenarında sevdiklerine bir buse kondururlarmış.

Kapıldım gidiyorum bahtımın rüzgarına

Ey ufuklar diyorum, yolculuk var yarına

Ayrılık görünmüşken yar tutmuyor elimden

Misafirim bugün ben gurbet akşamlarına.

Melahat Gülses ve Müzeyyen Senar’dan dinlediğimiz bu şarkı bizi alır, götürür gurbet akşamlarına…

Bazen de dağlar yoldaşı olan Anadolu Efeleri gelir, oturur karşımıza şairin kaleminden ya da eğilmez başları güneşten yanmış tenleriyle zafer kazanarak oynayan Yörük Ali gibi efeler, zeybekler…

Gururlandırır bizi dik duruşları efelerin, zeybeklerin… Mücadeleci, asi, özgür siluetleriyle…

Eğilmez başın gibi

Gökler bulutlu efem…

Dağlar yoldaşın gibi

Sana ne mutlu efem!

Doğa, gurbet, ölüm, özlem, deniz şiirlerinin ana temasıdır. Özellikle eşini ve kızını kaybedince yazdığı SARI KIZ MERMERLERİ yürek burkar. Şair, hüznünü şiire döker. Bu şiir kitabını kızına ithaf eder.

Ömer Bedrettin Uşaklı denize tutkundur. Anadolu’nun iç kesimlerinde görevliyken denize özlemini şiirlerinde dile getirir, özlem duygusuyla tutuşur, denize ait simgeler köpükler, deniz fenerleri, deniz kokusu şiirlerinde birer birer sıralanır.,

DENİZ SARHOŞLARI

Köpükten omuzlar birbirine dayanmış

Yüksek, mağrur bakışları

Akşam rengiyle yanmış, sahile koşuyorlar,

Bak deniz sarhoşları…

 

OZAN ARİF

Öğretmen, şair, şarkı sözü yazarı, bestekar, halk ozanı…

AHA GELDİM GİDİYORUM

Yalan dünya işte senden,

A ha geldim gidiyorum

Kalanlara selam benden

A ha geldim gidiyorum

Aşık geleneğinin günümüzde yaşayan güçlü şairlerinden Ozan Arif, hakkındaki siyasi polemiklere rağmen bu yurdun evladı olarak ülkesi için bütünsel söylemleriyle dikkat çeker.

Biri dişli, biri çarktır

Aynı millet aynı ırktır

Alevi Türk, Sünni Türk’tür,

Çerkez, Kürd’ün aşığıyım

Her yıl Konya’da düzenlenen Aşıklar Bayramı’nda değişik dallarda üst üste birincilikler alır. Ülkenin siyasi dalgalanmaları içerisinde on bir yıl Türkiye’den ayrı kalmak zorunda kalır. Bu süreçte Almanya’da yaşar. Sıla hasreti, gurbet duygusu yüreğinden kalemine dökülür, sazında ses bulur.

ACI GURBET

Çilelerim köprü oldu Tuna’ya

Dilimden anlamaz, kulun Almanya

Döneceğim günü saya saya

Ömrümü tüketti yılın Almanya

GURBET AKŞAMLARI

Hiç istemem yine gelir/Çatar gurbet akşamları/Yüreğine hançer olur/Batar gurbet akşamları

Toplumun eksikliklerini, sorunlarını, beklentilerini yine en iyi halkın içinden çıkan sanatçı dillendirecektir. Çünkü sanatçı pervasızdır, korkusuzdur, kaleminin sınırlarını kendisi çizer. Sanatın ve sanatçının fıtratıdır bu.

Ozan Arif söyler, bakalım ne söyler;

BOZULMUŞ

On bir yıl sonra gördüm yurdumu,

Toprağı bozulmuş taşı bozulmuş

Açamadım kimselere derdimi

Halkın yüzde yetmiş beşi bozulmuş

Edirne’den Van’a, Van’dan Mersin’e

Muğla’sından başla, yürü Kars’ına

Kapılmayan yoktur para hırsına

İzmir’i, Konya’sı, Muş’u bozulmuş

 

Mart ayında görüşmek üzere… Sevgilerle…