Türk tarihçi ve iş adamı Tufan Kaya tarafından son derece ilginç ve faydalı bir proje hazırlanmıştı. O Osmanlı İmparatorluğu nüfusunun etkileşimli bir haritasının yüklendiği maphub.net adlı özel bir platform yarattı.

Bu harita, Balkanlar'ın nüfus sayımları sırasındaki durumunu, Osmanlı vesayet altındaki ülkelerin mevcut coğrafi sınırlarına ilişkin verilerle net ve kolay bir şekilde gösterir. Haritadaki veriler, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki çeşitli nüfus sayımlarına dayanmaktadır, en önemlisi 1881/82-1883 ve 1914 nüfus sayımlarıdır. Bu sayımlar, büyük milli tarihçisi Prof. Kemal Karpat'ın kitabın Osmanlı nüfusu 1830-1914 araştırma konusudur. Bu veriler genç araştırmacı Tufan Kaya'nın etkileşimli haritadaki verileri doğrular ve destekler. Böylece günümüz Balkan devletlerinin topraklarında 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında nüfusun etnik bileşiminin ne olduğu net bir şekilde ortaya konulmuştur.

1881/82-1883 nüfus sayımı, dine bağlılığın yanı sıra Osmanlı İmparatorluğu'ndaki nüfusun etnik yapısını ve ana etnik grupların Müslümanlar (Türkler, Çerkesler, Arnavutlar, Boşnaklar, Pomaklar), Rumlar, Ermeniler, Bulgarlar, Yahudiler - sayısını dikkate alan ilk nüfus sayımıydı. Çalışmaya Katolikler, Suriyeliler, Çingeneler ve yabancılar da dahil edildi. Nüfus sayımı ayrıca sayılan kadın ve erkeklerin cinsiyetini de dikkate alıyor.

Bu nüfus sayımı başka bir nedenle de ilginçtir - 1878'deki Berlin Kongresi'nden sonucunda bugünkü Türkiye, Kuzey Makedonya Cumhuriyetin'in, Bulgaristan'ın, Yunanistan'ın, Arnavutluk'un ve batı Sırbistan'ın bazı kısımları Osmanlı yönetimi altında kaldı. Bu sayımı Berlin Kongresi'nden sonra ilkiydi. Bu dönemde Balkanlar'ın Hıristiyan halkları arasında başlayan millî hareketler neticesinde Bulgarlar, Rumlar ve Sırplar ile bunların arasında ve onların ve Osmanlı İmparatorluğu arasında silahlı çatışmalar başlamıştır.

19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başındaki en şiddetli catışmaların arenası bugün bir kısmı Kuzey Makedonya devleti sınırları içinde kalan Makedonya bölgesi olmuştur. Prof. Karpat'ın araştırmasına göre Makedonya'daki Hristiyan nüfusun 2/3'ü Bulgar Ortodoks Kilisesi'ne mensuptu. 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar Bulgarlar, Osmanlı yetkilileri tarafından ayrı bir etnik unsur olarak değil, Ortodoks cemaatinin bir parçası olarak algılanıyordu. Ancak Prof. Karpat'a göre Bulgarlar her zaman ayrı bir etnik ulus olmuştur. Profesöre göre, Bulgar kimliğinin simgesi olarak algılanan Ohri Patrikhanesi'nin 1767'de kapatılmasından sonra, İstanbul Fener Patrikhane'nin de büyük desteğiyle Bulgarlar, Rum okulları ve kiliseleri aracılığıyla bir "Yunanlaşma" sürecine maruz kalmışlardır. 1850'de padişahın onayıyla başlayan milli Bulgar kilisesi hareketi, 1870'te Bulgar Ortodoks Eksarhlığı'nın (Kilise) kurulmasıyla sona erdi.

Farklı ulusal ve siyasi çıkarlar nedeniyle, Makedonya bölgesindeki nüfusun etnik bileşimine ilişkin anlaşmazlıklar, Bulgarlar, Yunanlılar ve Sırplar arasında Osmanlı İmparatorluğu içinde başlayan ve 1912-1913 Balkan Savaşı, Birinci ve İkinci Cihan Savaşları devam eden bir dizi çatışma ve gerilimin sebebidir.

Prof. Karpat'ın da belirttiği gibi, resmi Osmanlı nüfus sayımı istatistikleri, bu nüfusun etnik yapısını belirlemek için en iyi kaynaklardan biridir. 1881/82-1883 nüfus sayımına göre Osmanlı İmparatorluğun'da yaşayan Müslümanların sayısı 13 milyonu geçmiştir. Halen Osmanlı idaresi altında bulunan Bulgarların sayısı 962.288'dir. Esas olarak Edirne, Selanik, Manastır, Kosova vilayetlerinde yoğunlaşmışlardı. Araştırmaya göre o dönemde Osmanlı İmparatorluğu bünyesinde yaşayan Rumların sayısı 2.332.191 idi ve bunlar başta Edirne, Selanik, Manastır, Trabzon, Yanya, İstanbul ve Ege Adaları olmak üzere imparatorluğun her yerine dağılmışlardı. Ermeniler, ağırlıklı olarak Ankara, İstanbul, Trabzon, Van, Bitlis'te yaşayan 1.076.908 kişiydi.

Tufan Kaya'nın etkileşimli haritasından elde edilen veriler, resmi Osmanlı istatistiklerini ve Prof. Karpat'ın vardığı sonuçları açıkça yansıtıyor. Böylece genç araştırmacı, resmi Osmanlı sicillerinden istatistiklerin kolay ve hızlı bir şekilde algılanmasına büyük katkıda bulunmuştur.

19. yüzyılın sonunda Makedonya bölgesinin belli başlı şehirlerinde nüfus oranı şöyleydi: